GS Mourou cho rằng, tìm kiếm năng lượng sạch đang là xu thế, trong đó thorium hoàn toàn có thể trở thành "cơ cấu nguồn cung năng lượng cho các quốc gia".
Là một trong số diễn giả tham gia tọa đàm về "Năng lượng của tương lai" tổ chức tại Hà Nội sáng 19/1, GS Gérard Albert Mourou, chủ nhân giải Nobel Vật lý 2018 cho rằng, các quốc gia đang tìm mọi phương án để tìm nguồn năng lượng sạch, năng lượng tái tạo là hướng đi đúng.
Là nhà vật lý danh tiếng, ông từng thành công tạo khi ra những xung laser cường độ cao cực ngắn mà không phá hủy vật liệu khuếch đại. Ông bày tỏ sự quan tâm đặc biệt về phát triển thorium trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân.
GS Gérard Albert Mourou phát biểu tại tọa đàm sáng 19/1. Ảnh: Thạch Thảo
GS Mourou cho biết, trong phát triển năng lượng hạt nhân, kim loại phóng xạ thorium dồi dào hơn nhiều so với uranium, và đây sẽ là một công nghệ hữu ích có thể thay thế nguồn dự trữ uranium đang bắt đầu suy giảm. Ông đánh giá, nguồn năng lượng từ thorium có thể đáp ứng nhu cầu cho khoảng 10 tỷ người dân trong khoảng 10.000 đến 20.000 năm sắp tới.
Ông nhắc đến Trung Quốc - quốc gia đầu tiên sẽ xây dựng phản lò ứng thorium cho đến năm 2030. "Việc hướng tới khai thác thorium hoàn toàn có thể trở thành "cơ cấu nguồn cung năng lượng cho các quốc gia", GS Mourou nhận định.
Theo GS Richard Henry Friend, ĐH Cambridge(Anh), sự phát triển của khoa học công nghệ đóng vai trò quan trọng trong việc tìm nguồn năng lượng mới có giá rẻ hơn. Ông cho biết, khoảng 10 năm trước chi phí loại năng lượng có giá rẻ nhất là điện than, điện hạt nhân và năng lượng gió. Nhưng ở hiện tại, điện mặt trời đã giảm chi phí nhanh chóng khiến nhiều người khi ấy cũng phải ngạc nhiên.
GS Friend cho rằng quá trình dịch chuyển năng lượng sạch cho thấy xu hướng dễ nhận thấy của năng lượng toàn cầu khi đáp ứng nhu cầu con người và cung cấp một cách an toàn, hợp lý. Ở quê hương ông, điện gió đáp ứng 40% nhu cầu năng lượng.
GS Richard Henry Friend phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hải Nam
Dẫn thông tin về những quốc gia đang chuyển hướng sang năng lượng sạch, GS Nguyễn Thục Quyên, Đại học California Santa Barbara, nhắc tới Thụy Điển, Na Uy, Đan Mạch, Anh, Áo, Phần Lan hay New Zealand. Bà cho rằng có nhiều phương án khác nhau ở mỗi quốc gia, tùy thuộc vào vị trí địa lý, dân số và nguồn lực con người để chọn phát triển năng lượng gió, điện gió, điện mặt trời hay lưới điện thông minh.
"Tôi nghĩ chìa khóa để các quốc gia mạnh về phát triển năng lượng sạch dựa vào cơ cấu nguồn đa dạng, chi phí sản xuất, quá trình rõ ràng, đầu tư thuận lợi, hợp tác công tư và lối sống hành vi của chính người dân", GS Quyên nói. Bà cũng chia sẻ về những nghiên cứu pin mặt trời hữu cơ, ứng dụng trong sơn, phun vào kính giúp làm giảm tiêu thụ năng lượng của các tòa nhà.
Là người sở hữu hơn 160 bằng sáng chế, GS Antonio Facchetti, Đại học Northwestern đồng thời là Giám đốc Công nghệ tại Flexterra, nói ông khá thích thú với nguồn điện mặt trời. Ông cho rằng mức chi phí giảm nhanh của điện mặt trời so với với loại khác như điện gió ngoài khơi, hạt nhân là điều hấp dẫn.
Ông cho biết, tùy theo quy mô có thể giúp điều chỉnh chi phí, đồng thời lĩnh vực điện mặt trời hữu cơ có nhiều tiềm năng nhờ nghiên cứu vật liệu bán dẫn. "Vật liệu sillicon thậm chí có thể kết hợp với vật liệu khác để nâng cao hiệu quả của điện mặt trời, qua đó giúp giảm chi phí", GS Facchetti nói.
GS Antonio Facchetti. Ảnh: Hải Nam
Bên cạnh đó, lĩnh vực tích năng (lưu trữ điện năng) cũng được các nhà khoa học nhắc tới như một phương án bổ trợ cho nguồn năng lượng sạch. GS Konstantin (Kostya) S. Novoselov, ĐH Manchester nhận định việc tiết kiệm và lưu trữ điện năng quan trọng không kém việc tìm ra nguồn phát điện.
Ông chia sẻ câu chuyện thực tế, việc phát hiện "dấu chân carbon" trong sản xuất pin cảm biến trong thiết bị mang theo người như điện thoại thậm chí còn lớn hơn dấu chân carbon trong ngành hàng không. Ông cho rằng, điều này buộc phải tìm cách sản xuất năng lượng cục bộ với phụ tải không cần đòi hỏi nhiều năng lượng. Là nhà Nobel Vật lý năm 2010 cho các thí nghiệm đột phá liên quan đến siêu vật liệu graphene, ông cho hay việc nghiên cứu vật liệu mới như composite, siêu vật liệu graphene giúp phát triển pin tích năng.
Cũng tại phiên thảo luận, các nhà khoa học nhắc về "nghèo năng lượng", trong đó đề cập tới các quốc gia đang phát triển không thuận lợi cả về mặt địa hình và chi phí dẫn tới năng lượng khó đến được với các hộ gia đình. GS Friend dẫn một số quốc gia khu vực châu Phi có nguồn năng lượng mặt trời đa dạng song có vùng dân cư phân bố thưa thớt khiến việc tiếp cận truyền tải năng lượng khó khăn.
Bà Thục Quyên tán thành quan điểm và cho rằng cần đặc biệt chú ý tới quốc gia nghèo về vấn đề năng lượng. Bà dẫn nơi có những làng xóm thôn bản chưa điều kiện để có thể tiếp cận cung cấp năng lượng mặt trời. Ở mức độ rộng, bà nói mỗi quốc gia có thể dựa vào lợi thế địa hình để chọn hướng đi phù hợp. "Không thể dùng motip chung để áp dụng với các quốc gia", bà chia sẻ và thêm rằng quê hương Việt Nam có đường bờ biển dài, miền Trung nhiều nắng có lợi thế về điện gió, điện mặt trời.
PGS.TS Phạm Hoàng Lương, ĐH Bách Khoa Hà Nội cho rằng, Việt Nam đang thực hiện quá trình chuyển dịch năng lượng, phát triển nguồn năng lượng xanh sạch và công nghệ phù hợp với bối cảnh. Ông cho biết, hiện nay nhiều tòa nhà sử dụng điện mặt trời trên mái nhà, điều chỉnh linh hoạt nhu cầu phụ tải. Lĩnh vực điện mặt trời và điện gió cũng là tham vọng lớn.
GS Friend khá ngạc nhiên về sử dụng điện trên mái trên tại Việt Nam bởi nó khác so với đất nước của ông. Song giáo sư lạc quan rằng việc phát triển năng lượng tái tạo phát tại chỗ sẽ giúp tạo ra công ăn việc làm cho nhiều người.
Ông đánh giá, dù còn nhiều bất đồng trong chính giới khoa học về việc tạo năng lượng, điện hóa toàn cầu hay sự khác biệt về sử dụng loại năng lượng pin, năng lượng hạt nhân... việc hướng tới giảm phát thải carbon vẫn là mục tiêu chung để các quốc gia đồng nhất hướng tới.
GS Antonio Facchetti đồng tình, ông cho rằng việc xử lý pin, thiết bị điện gió sau vòng đời sẽ là bài toán tiếp theo dành cho các nhà khoa học.
Thứ trưởng Bùi Thế Duy phát biểu tại sự kiện. Ảnh: Hải Nam
Phát biểu tại sự kiện, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Bùi Thế Duy đánh giá: "VinFuture sẽ tạo đà khuyến khích lớn cho các nhà khoa học Việt, trong đó có các nhà khoa học trẻ", ông nói. Ba chủ đề được lựa chọn gồm: năng lượng, trí tuệ nhân tạo và chăm sóc sức khỏe - rất thú vị vì đều là những vấn đề Việt Nam đang gặp phải lúc này.
Thứ trưởng Duy tin tưởng sự kiện sẽ tạo kết nối chặt chẽ cộng đồng các nhà khoa học trong nước và thế giới. Ông kỳ vọng những ý tưởng, giải pháp sẽ được đưa ra giúp giải quyết vấn đề của Việt Nam cũng như toàn cầu trước đại dịch và biến đổi khí hậu.